1.Do or does

1)Do you go to school?

2)Does Polly study well?

3)Does Sam help you with physics?

4)Do they take part in the competition?

5)Do you clean your room every say?

6)Does Alice live in Brighton?

7)Does Ben go in for football?

8)Do you watch Olympic Games competition?

9)Does Tom drive his car well?

10)Do they prefer riding their bikes?

11)Do your parents allow you to play tennis?

12)Does she get up early every day?

13)Do you like rainy weather?

14)Does Tim like to go to the theatre?

2.Don’t or Doesn’t

1)I don’t like to play basketball.

2)Sam doesn’t dive very well.

3)They don’t break the window at school.

4)You don’t know how to use this device.

5)He doesn’t help me to salve this problem.

6)We don’t sleep at the lectures.

7)I don’t like to swim in the pool.

8)Iiz doesn’t play computer games.

9)They don’t go to the disco club on weekdays.

10)She doesn’t cook dinner, she cooks breakfast.

11)We don’t train at the stadium.

12)Ben doesn’t play chess, he plays football.

13)You don’t speak English correctly.

14)He doesn’t lost his things, he is very neat.

3.Did or Didn’t

1)Didn’t you make a snowman yesterday?

2)I did like math’s at all.

3)He did drink coffee last year.

4)Didn’t he win a gold medal last week?

5)Nick did believe in ghosts.

6)Didn’t they know haw to repair computers?

7)Sam did watch TV the whole week.

8)What didn’t you do yesterday?

9)Did Tom feet his parrot yesterday.

10)She did take your book.

11)Didn’t he hurt his hand yesterday?

12)Alice did know how to use this device.

13)Didn’t they bring this cat home?

14)You did fulfill your homework.

4.Do, Does or Did

1)What do you do every day?

2)Where does she go yesterday?

3)Why does she go in for hockey this year?

4)Whom did you send an SMS yesterday?

5)When did they come to the gym on Monday?

6)Whom do you usually help?

7)Whose book did you take yesterday?

8)What time does she usually come home?

9)How long did they train last year?

10)What book does he read every day?

11)Where do you often go in the evening?

12)Where did they come from 2 years ago?

13)What subjects does he often choose?

14)What subjects did you like lost year?

5.Don’t, Doesn’t or Didn’t

1)I don’t like coffee, I prefer tea.

2)Polly didn’t enter the university last year.

3)Sam doesn’t go in for sports, he’s very lazy.

4)The boys didn’t make a snowman yesterday.

5)She doesn’t receive letters every day.

6)We don’t often watch football matches.

7)Bob didn’t understand that rule yesterday.

8)I don’t eat apples at all.

9)She didn’t stay at the hotel in Madrid  last year.

10)He doesn’t listen to jazz, he likes rep.

11)They didn’t go abroad last year.

12)Luis didn’t take part in last year.

13)She didn’t visit many places in Paris in June.

14)We don’t want to go to the beach today.

6.Correct the mistakes

1)I doesn’t play computer games.

I don’t play computer games.  (False)

2)Does they train in this sports club?

Do they train in this sports club?  (False)

3)Do he play football today?

Does he play football today?  (False)

4)Does she help you yesterday?

Did she help you yesterday?  (False)

5)The boys doesn’t swim well.

(True)

6)She didn’t jog today.

She doesn’t jog today.  (False)

7)Bill don’t buy books yesterday.

Bill didn’t buy books yesterday.  (False)

8)I doesn’t often wear jeans.

I don’t often wear jeans.  (False)

9)Do you clean your room yesterday?

Did you clean your room yesterday?  (False)

10)They doesn’t arrive in time.

They don’t arrive in time.  (False)

11)Tom don’t know grammar rules.

Tom doesn’t know grammar rules.  (False)

12)Do he forget his books at home?

Doesn’t he forget his books at home?  (False)

13)We doesn’t laugh at these jokes.

We don’t laugh at these jokes.  (False)

14)They don’t repeat the words yesterday.

They didn’t repeat the words yesterday.  (False)

1) Թիվը պակասորդով կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները.

ա) 0,9382 = 0,9

բ) 28,2897 =28,3

գ) 100,5621 = 100,6

դ) 1,0625 = 1,1

ե) 80,0388 = 80,0

զ) 6,0999 = 6,1

է) 200,18 = 200,2

ը) 567,9111 = 567,9

թ) 0,0008 = 0

2) Ասե՛ք, թե մինչև որ կարգն է կլորացված թիվը.

ա) 93,6527 = 93,65 ,    գ) 0,563891 = 0,564 ,       ե) 0,7014 = 1 ,

բ) 734,82 = 735            դ) 0,563891 = 0,6 ,          զ) 0,102 = 0 ։

տասնորդական – 0,563891 = 0,6

արյուրերորդական – 93,6527 = 93,65 ,

Ամբողջական – 734,82 = 735 , 0,7014 = 1 , 0,102 = 0

հարյուրերորդական – 0,563891 = 0,564

3)Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.

ա)0,377 + 3,409 — 2,1006 =1,6854=1,7

բ)12,4589 — 6,27 + 1,395 =7,5839=7,6

գ)4,5 + 0,3796 + 1,225 =6,1046=6,1

դ)0,1 — 0,01 — 0,001 =0,089=0

Հայկական աշխարհակալության սահմանները: Ք. ա. 95–70 թթ. ընթացքում՝ ընդամենը քառորդ դարում, Տիգրան Մեծը ստեղծեց հզոր մի աշխարհակալություն: Նրա տերության սահմանները և ազդեցության ոլորտները ձգվում էին Եգիպտոսից ու Միջերկրական ծովից մինչև Հնդկաստան, Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Պարսից ծոց և Հնդկական օվկիանոս: Հայոց տերությունը` գերիշխանության ներքո գտնվող երկրներով և քաղաքական ազդեցության ոլորտներով հանդերձ, կազմում էր մի ահռելի տարածք: Այն 10 անգամ ավելի մեծ էր, քան բուն Մեծ Հայքի թագավորությունը:

Հռոմեացի պատմիչների տեղեկությունների համաձայն Տիգրան Մեծի բանակի կազմը հասնում էր 300 հազարի: Դրա մեջ ընդգրկված էին նաև նվաճված երկրների բանակները: Բուն հայկական զորքը կազմում էր շուրջ 120 հազար:

Տիգրան Մեծի հիմնած բնակավայրերը։ Ք. ա. 80-ական թթ. Հայաստանի մայրաքաղաք Արտաշատը հայտնվել էր Տիգրան Մեծի աշխարհակալության հյուսիսում: Մեծ տիրակալը կարող էր նոր մայրաքաղաք հռչակել նվաճված երկրների որևէ խոշոր քաղաք, սակայն դա դեմ էր հայրենապաշտ արքայի սկզբունքներին: Նոր մայրաքաղաք Տիգրանակերտը հիմնվեց մի վայրում, որը և՛ հայոց հողում էր, և՛ համեմատաբար կենտրոնական դիրք էր գրավում տերության մեջ: Դա այն վայրն էր, որտեղ Ք. ա. 95 թ. թագադրվել էր արքայազն Տիգրանը: Փաստորեն, դեռևս պատանդության շրջանում նա մշակել էր աշխարհակալության հասնելու ծրագիր` որոշելով նաև ապագա մայրաքաղաքի տեղը: Տիգրանակերտում էլ կատարվեց նրա թագադրությունը: Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը շրջապատված էր 50 կանգուն, այսինքն 25 մետր բարձրությամբ պարսպով: Ուներ անառիկ միջնաբերդ, պալատ, թատրոն, պարտեզներ, այգիներ և որսատեղիներ: Այն ժամանակի աշխարհի մեծագույն քաղաքներից էր: Հռոմեացի պատմիչի վկայությամբ` հայերը սիրով և արագորեն ծաղկեցրել են նոր մայրաքաղաքը: Եվ դա արել են «հանուն արքայի նկատմամբ տածած սիրո և հարգանքի»:
Հայոց տիրակալը կառուցեց երկրի համար կենսական նշանակություն ունեցող Արքունի պողոտան, որը կապում էր հին մայրաքաղաք Արտաշատը Տիգրանակերտին:

Մայրաքաղաքից բացի` Տիգրան Մեծն իր անունով հիմնադրել է ևս 6 բնակավայր: 2006թ. հայ հնագետները հայտնաբերեցին Արցախի Տիգրանակերտը:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ներկայացրե՛ք Տիգրան Մեծի տերության սահմանները:
Եգիպտոսից ու Միջերգրական ծովից, մինչև Հնդկաստան, Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Պարսից ծոց և Հնդկական օվկիանոս:

2. Որքան էր Տիգրան Մեծի բանակի թիվը: Դրանից որքանն էր բուն հայկական զորքը:
   300 հազար, հայկական զորքերը 120 հազար։
3. Համեմատե՛ք հայոց երկու մեծ տիրակալներին` Արգիշտի I-ին և Տիգրան II Մեծին:
   Ինձ համար ամենից հզոր թագավորները եղել են նրանք, որովհետև իրանք այնքան ուժեղ էին, որ իրենց մահից հետո, մարդիկ ինքնասպան էին լինում։
4. Ե՞րբ և որտե՞ղ կառուցեց Տիգրան Մեծն իր նոր մայրաքաղաքը:
   Նկարագրե՛ք մայրաքաղաք Տիգրանակերտը:
   80-ական թթ․ Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը շրջապատված էր 50 կանգուն, այսինքն 25 մետր բարձրությամբ պարսպով: Ուներ անառիկ միջնաբերդ, պալատ, թատրոն, պարտեզներ, այգիներ և որսատեղիներ:

 

Հայաստանը Հռոմի դեմ պատերազմի տարիներին

Հռոմեա–հայկական
պատերազմը: Ք. ա. 71 թ. Պոնտոսի արքա Միհրդատ VI–ը, Հռոմի դեմ մղված հերթական պատերազմում պարտվելով, փախավ Հայաստան: Նրան հետապնդող հռոմեացի զորավար Լուկուլլոսը չհանդգնեց անցնել սահմանը, այլ պատվիրակներ ուղարկեց` պահանջելով հանձնել Հռոմի ոխերիմ թշնամուն: Տիգրան Մեծը, սակայն, մերժեց հռոմեացիներին և չհանձնեց իր դաշնակցին ու բարեկամին: Հռոմեական բանակը Ք.ա. 69 թ. գարնանը Լուկուլլոսի գլխավորությամբ մտավ Հայաստանի տարածք: Նույն տարվա հոկտեմբերին հռոմեացիները հաջողության հասան Տիգրանակետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում: Սակայն Ք.ա. 68 թ. հայերը ջախջախեցին հռոմեական բանակը Արածանիի ճակատամարտում և թշնամուն դուրս քշեցին Հայաստանից: Ավելին` հայոց զորքերի օգնությամբ` Միհրդատ Եվպատորն ազատագրեց Պոնտոսը` այնտեղից ևս դուրս մղելով հռոմեացիներին:
Պաշտոնազրկված Լուկուլլոսի փոխարեն Ք. ա. 66 թ. Արևելք եկավ հռոմեացի զորավար Պոմպեոսը: Նա կարողացավ դաշինք կնքել Տիգրան Մեծի դեմ ըմբոստացած Պարթևստանի հետ: Դաշինքի համաձայն Հռոմը պետք է պատերազմ սկսեր Պոնտոսի դեմ, իսկ Պարթևստանը Հայաստանի: Նույն թվականի գարնանը հռոմեացիները գրավեցին Պոնտոսը: Հայաստանում պարթևները պարտվեցին և փախուստի դիմեցին: Ճիշտ է, Տիգրան Մեծը կրկին հաղթեց պարթևներին, սակայն նա կորցրել էր իր դաշնակից Պոնտոսին:

Արտաշատի պայմանագիրը։ Հայաստանը մնաց մենակ՝ ընդդեմ Հռոմի և Պարթևստանի: Սկսվեցին բանակցություններ Հռոմի և Հայաստանի միջև: Ք. ա. 66 թ. Արտաշատում Տիգրան Մեծի ու Պոմպեոսի կողմից ստորագրվեց հայ–հռոմեական հաշտության պայմանագիր: Հայաստանը հօգուտ Հռոմի հրաժարվեց իր նվաճումներից: Մեծ Հայքը ճանաչվեց «Հռոմեական ժողովրդի բարեկամ և դաշնակից», ինչը ենթադրում էր ռազմական փոխօգնություն:

Առաջին հայացքից անհասկանալի թվացող այս քայլը բացատրվում է Տիգրան Մեծի հայրենապաշտությամբ: Պատերազմը շարունակելու դեպքում Հայաստանը միայնակ պետք է կռվեր ընդդեմ Հռոմի և Պարթևստանի, այլ կերպ ասած` ընդդեմ ամբողջ աշխարհի:

Մեծ տիրակալի դասերը: Ինչո՞ւ Տիգրան Մեծը գնաց նման զիջումների: Չէ՞ որ նա հաղթել էր հռոմեացիներին Ք. ա. 69-68 թթ. լուկուլլոսյան պատերազմում, Պոմպեոսի հետ բախում չէր ունեցել, իսկ պարթևներին հերթական անգամ պարտության էր մատնել Ք. ա. 66 թ.։

Տիգրան Մեծը մահացավ Ք. ա. 55 թվականին 85 տարեկան հասակում: Նա սերունդների հիշողության մեջ մնաց որպես հզորագույն և հայրենապաշտ տիրակալ։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ե՞րբ սկսվեց հռոմեա–հայկական պատերազմը: Ի՞նչ դեպքեր էին նախորդել դրան:
   Ք․ա․ 69 թ․
2. Ե՞րբ են տեղի ունեցել Տիգրանակերտի և Արածանիի ճակատամարտերը: Համեմատե՛ք դրանք:
   Տիգրանակերտի ճակատամարտը տեղի ունեցավ Ք․ա 69 թ․ որտեղ հաղթեց Հռոմը, իսկ Ք․ա 68 թ․ հայերը հաղթեցին։
3. Ինչպես ավարտվեց Լուկուլլոսի արշավանքը Հայաստան:
   Նրանք դաշինք կնքեցին։
4. Պոմպեոսը ե՞րբ եկավ Արևելք: Ի՞նչ քայլեր նա ձեռնարկեց:
   Պոմպեոսը Ք․ա․ 66 թ․ եկավ, և դաշինք կնքեց։
5. Ինչո՞ւ Արտաշատի պայմանագրով Տիգրան Մեծը կատարեց մեծ զիջումներ:
   Որովհետև նա ընդդեմ էր Պարթևստանի և Հռոմի հետ կարելի էր ասել ամբողջ աշխարհի։
6. Երբ մահացավ Տիգրան Մեծը: Բնորոշեք նրան իբրև տիրակալի:
   Տիգրան Մեծը մահացավ Ք. ա. 55 թվականին 85 տարեկան հասակում: Նա սերունդների հիշողության մեջ մնաց որպես հզորագույն և հայրենապաշտ տիրակալ։

Արդեն երեկո էր:Մթնշաղ երկնքում մայր էր մտնում շողացող արևը:Երևանի փողոցներում ու բազմամարդ այգիներում զբոսնում են երիտասարդները: Հանկարծ փչեց ուժեղ քամին: Քիչ անց սկսվեց հորդարատ անձրև, և քամին դարձավ ուժեղ փոթորիկ: Որոտաց ուժեղ կայծակը, և պարզ օրը մռայլվեց:

2. Բառակազմության ենթարկի՛ր հետևյալ բառերը: (Ուշադրություն դարձրու բառերի գրության ձևին. սովորի՛ր)

1. վայրէջք-վայր-է-ջք
2. երբևէ-երբ-և-է
3. երբևիցե-երբ-և-ից-է
4. վարդազգի-վարդ-ազ-գի
5. մարդկային-մարդ-կա-յին
6. ամենաէական-ամեն-ա-է-ական
7. բազմերանգ-բազմ-եր-անգ
8. ծովեզր-ծով-ե-զր
9. մանրէ-ման-ր-է
10. նորեկ-նո-ր-եկ
11. վերելք-վեր-ե-լք
12. լայնէկրան-լայն-է-կր-ան
13. կիսաեփ-կի-սա-եփ
14. խմբերգ-խմբ-ե-րգ
15. էակ-է-ակ
16. իշուկ-իշ-ուկ3. Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն պահանջվող ձևով գրի՛ր թանգարան բառը:

    Տարիներ շարունակ (ի՞նչը)թանգարանը սիրով ընդունում էր այցելուներին:
    (Ինչի՞)Թանգարանի տնօրենը ոգևորվել էր նոր գտածոյով:
    Չի կարողանում կտրվել իր ստեղծած (ինչի՞ց) թանգարանից:
    Ինչքա՜ն ենք հպարտանում ձեռագիր մատյանների (ինչո՞վ) թանգարանով:
    (Որտե՞ղ)Թանգարանում ամեն ինչ նույնն էր, տարիներն այնտեղ ոչինչ չէին փոխել:

    4.Փակագծում տրված գոյականները համապատասխանեցրու նախադասությանը:
    Ոչ մի քայլ չի կարողանում անել առանց (օգնություն) օգնության:
    Մարզիկը հանդիսատեսների (համակրանք)համակրանքից բացի գավաթն էլ շահեց:
    Ռադիոընդունիչ և թթվածնի բալոններ կային (տակառ)տակառի մեջ:
    Բոլոր ծովերը կապվում են (օվկիանոսներ)օվկիանոսների հետ:
    Ըստ (օրինակ)՝օրինակի տասը նախադասություն գրեցի:
    Պարզվում է, որ ձկներին դեպի (ցանց)ցանցն են հրապուրում զանազան ձայներո

1. Ի՞նպես է առաջանում կայծակը:Ի՞նչ է որոտը: Կայծակը առաջանում է էլեկտրական պարպումից։ Որոտը այն ձայնն է, որը հետևում է կայծակին։
2. Ի՞նչ է շանթարգելը, և ինպե՞ս է այն շինությունները պաշտպանում կայծակի հարվածից:
   Շարթագելը տեղադրում են տան տանիքում և երբ կայծակը խբում է շարթագելին դա ուղորդվում է հողին։
3. Կայծակի ժամանակ ինչպե՞ս պետք է վարվեք,եթե հայտվել եք բաց տարածքում:
   Պետք է մեր վրայից հեռացնել մետաղյա իրերը, չկանգնել ծառի տակ, չի կարելի պառկել, պետք է կքանստել, մոտոցիկլների և հեծանիվների օգտագործումը վտանագվոր է։
4. Ո՞ր մարմին է կոչվում հաստատուն մագնիս:
   Հաստատուն մագնիսները նրանք են, որ կարողանում են պահպանել իրենց ձգողականության ուժը։
5. Մագնիսի ո՞ր մասերն են անվանում բևեռներ:
   Երկրի հարավային բեռևը տեղադրված է հյուսիսային հատվածում իսկ հյուսիսային, հարավային հատվածում։
6. Ի՞նչ է կողմնացույցը, և ինչո՞վ է պայմանավորված նրա աշխատանքը:
   Կողմնացույցը մեզ օգնում է չմոլորվել։
7. Ձեզ հայտնի ո՞ր բնագավառներում են օգտագործվում մագնիսները:
   Էլեկտրական հատվախներում։
8. . Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:
   Երբ օրինակ բաժակի մեջ ջուր են լցնում և մատիտը դնում են մեջն այդ երևում է ջարդված։
9. Ի՞նչ է ոսպնյակը:
   Ակնոցի ապակին։
10. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:
    Որը գտնվում է մեջտեղում։
11. Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։
    Լույսի անրադարձման անկյունը հավասար է անրադարձման անկյունին։
12. Նշի՛ր հայելիների տեսակները:
    Ուռեցիկ, գոգավոր, հարթ։
13. Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։
    Անրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղահայցի կազմած անկյունը։
14. Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։
    25սմ
15. Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։
    Ծիածանաթարթ, բիբ, ապակենման մարմին, ցանցաթաղանթ, տեսողական նյարդ, ակնաբյուրեղ, ակնապատյան, եղջերաթաղանթ։

Առաջադրանքներ․

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա)1000 : 0,25 =4000

բ)169 : 1,3 =130

գ)7920 : 3,6 =2200

դ)1295 : 0,37 =3500

ե)276 : 2,3 =120

զ)10572 : 8,81 =1200

է)888 : 0,37 =2400

ը)302 : 0,2 =1510

թ)4451 : 44,51 =100

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա)3,87x=7,74  x=7,74:3,87=2

բ)0,32x=0,48   x=0,48:0,32=1,5

գ)8,13x=24,6339  x=24,6339:8,13=3,03

դ)7,25x=9,425   x9,425:7,25=1,3

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա)52,3527 : 3,27 =16,01  

բ)(-32,8) : (-8,2) = 4

գ)25,52 : (-5,5) = – 4,64

դ)(-19,558) : (-7,7) = 2,54

ե)0,1938 : 0,51 = 0,38

զ)2,304 : 7,2 = 0,32

է)(-0,90216) : 0,14 = – 6,444

ը)(-0,0101) : (-10,1) = 0,001

թ)6,858 : (-0,9) = – 7,62

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա)(-8) ⋅ x = -24  x=(-24:-8 )x=3

բ)(-7) ⋅ x = +42  x=(42:-7 )x=6

գ)(+4) ⋅ x = -72  x=(-72:4 )x=18